Woorden. Ze kunnen ongelooflijk mooi zijn en we gebruiken ze allemaal. Toch vergeten we al snel hoe geweldig ze eigenlijk zijn. Woorden stellen ons allereerst in staat om te communiceren en onze diepste gedachten en gevoelens met elkaar te delen. Wanneer we ze echter nader bestuderen, maken ze ook allerlei nuances en veranderingen in onze wereld en culturen zichtbaar.
Woorden geven een van de duidelijkste inzichten in de tijdgeest. Aan de hand ervan kunnen we namelijk bepalen wat mensen belangrijk vinden, wat de voornaamste zorgen in de wereld waren op bepaalde momenten en welke veranderingen hebben plaatsgevonden. In dit artikel behandelen we negen woorden die de 21ste eeuw definiëren. Wat duidelijk wordt (als daar nog enige twijfel over bestaat), is dat we in het tijdperk van machines leven!
1. ANTROPOCEEN
Hoewel dit misschien het minst bekende woord op deze lijst is, heeft ‘Antropoceen’ betrekking op alle andere woorden hier. Het omschrijft namelijk het tijdperk waarin we nu leven. De Oxford English Dictionary definieert het Antropoceen als “het tijdperk op de geologische tijdschaal waarin de menselijke activiteit als de dominante invloed op het milieu, klimaat en de ecologie van de aarde wordt gezien”.
Met andere woorden, verwijst Antropoceen naar het tijdperk van de mens. Duidelijk is dat vrijwel alle andere woorden op deze lijst verwijzen naar digitale, kunstmatige menselijke creaties — duidelijke tekenen van het Antropoceen!
Het idee bestaat al eeuwen, maar het woord werd in de jaren ’80 pas voor het eerst gebruikt. Toch kwam het als term of concept pas begin deze eeuw echt onder de aandacht. Hoewel het woord nu in veel woordenboeken staat, is het een controversiële hypothese. Over de vraag of we daadwerkelijk in een geologisch tijdperk leven dat bepaald wordt door menselijke acties, en zo ja, wanneer dat is begonnen, lopen de opvattingen sterk uiteen.
Volgens sommigen begon het Antropoceen 12.000 tot 15.000 jaar geleden, toen de moderne mensheid zou zijn ontstaan. Rond die tijd ontstonden ook zaken als landbouw. Anderen suggereren weer dat de Industriële Revolutie het begin inluidde, aangezien het leven toen niet langer door natuurkrachten werd beheerst. Volgens weer anderen markeert de Tweede Wereldoorlog het begin, waarbij vaak naar de ontploffing van de eerste atoombom wordt verwezen. Niet alleen was dit een belangrijke stap in onze vernietigende technologische mogelijkheden en luidde het een nieuw tijdperk van technologische vooruitgang in — het is ook zeer symbolisch.
2. GOOGLE
Google: ooit was het alleen een zelfstandig naamwoord, maar inmiddels is het ook een werkwoord. Deze zoekmachinegigant behoeft eigenlijk geen introductie, en werd in 1998 door Sergey Berin en Larry Page gelanceerd. Ze begonnen in 1996 met de ontwikkeling ervan onder de naam ‘back-rub’ en de opkomst ervan was ronduit spectaculair. Tussen 1998 en de beursgang in 2004 groeide het bedrijf uit tot een van de grootste mediabedrijven ter wereld.
Maar wanneer werd de naam in de spreektaal opgenomen? Vermoedelijk gebruikte Larry Page het woord zelf voor het eerst in 1998. Google heeft sindsdien echter geprobeerd te verhinderen dat het als algemeen werkwoord wordt gebruikt. Hoewel het bedrijf juridische stappen ondernam, had het hiermee weinig succes.
Het eerste geregistreerde gebruik ervan, buiten Google, behelsde een aflevering van Buffy the Vampire Slayer uit 2002. Waarschijnlijk kwam dit echter door het meer gangbare gebruik ervan in de Amerikaanse cultuur. In de daaropvolgende jaren werd het in verschillende woordenboeken opgenomen, en in 2005 kreeg het een plaats in de Oxford English Dictionary. Hierin wordt het omschreven als “zoeken naar informatie over (iets of iemand) op het internet met behulp van de zoekmachine Google”. Toch staat het in de huidige spreektaal niet alleen voor het gebruik van Google om iets op het internet op te zoeken.
3. DIEPE STAAT, OF DEEP STATE
Dit is een ander woord dat rond de eeuwwisseling een plaatsje in diverse woordenboeken kreeg. Toch is het een fenomeen waar we al duizenden jaren in een of andere vorm mee te maken hebben. Ideeën over geheimzinnige, niet-gekozen duistere machten die aan de touwtjes trekken, zijn niets nieuws.
Deep state is een leenvertaling van het Turkse ‘derin devlet’. Een leenvertaling is een directe, letterlijke vertaling van een woord dat aan een andere taal ontleend is. De definitie in de Oxford English Dictionary van deep state is “een groep mensen, doorgaans invloedrijke leden van overheidsdiensten of het leger, van wie wordt verondersteld dat ze betrokken zijn bij de geheime manipulatie van, of controle over, het overheidsbeleid”.
Het eerste bekende gebruik van het woord in het Engels dateert uit 1997. Toch is het concept van deep state al veel ouder. Het idee kwam in de westerse cultuur voor het eerst op tijdens de Koude Oorlog. Destijds was de CIA bijzonder actief en opereerde het, tot op zekere hoogte, onafhankelijk van de staat. Toch bestonden er daarvoor ook al andere varianten van het concept. Tijdens de Grote Depressie werd bijvoorbeeld hetzelfde begrip gebruikt voor onberekenbare financiële machten die overheden beheersten.
4. BROMANCE
Dit woord is wat luchtiger en hoewel de meeste mensen wel weten wat het betekent, laat het ook een interessante culturele verschuiving zien. Volgen de Oxford English Dictionary is een bromance “een nauwe, maar niet-seksuele relatie tussen twee mannen”. Voor de grammatica-nerds onder ons is het leuk om te weten dat bromance een porte-manteauwoord betreft (een samenvoeging van twee woorden) van de Engelse termen ‘bro’ en ‘romance’.
Onder een bromance verstaan we een heteroseksuele, maar zeer intieme relatie tussen twee mannen. Dit staat ook wel bekend als een homosociale relatie, die platonisch is. Ondanks de luchthartigheid van het woord, wijst het op grote veranderingen in de westerse cultuur met betrekking tot gender, seksualiteit en de grenzen van mannelijkheid.
Het eerste gedocumenteerde gebruik vinden we in het skateboard magazine Big Brother uit de jaren ’90, en wordt toegeschreven aan Dave Carnie. Toch werd het woord pas rond 2005 populair, toen het zijn weg vond naar de reguliere media en daarmee de mainstream cultuur.
Ondanks de plaats die het in het westerse taalgebruik heeft ingenomen, en dat het veranderende opvattingen ten opzichte van mannelijke intimiteit symboliseert, moet u niet denken dat het fenomeen van een bromance een westerse aangelegenheid is. We lopen zelfs sterk achter. Als u India, Pakistan of Bangladesh bezoekt, om maar een paar landen te noemen, ziet u mannelijke vrienden elkaar uitgebreid omhelzen, knuffelen en hand in hand over straat lopen, zonder schaamte. Daar is het zo’n belangrijk deel van de cultuur, dat ze er geen speciale naam voor nodig hebben.
5. SELFIE
Dit is een van de meest iconische handelingen en woorden voor de 21ste eeuw. Toch is een selfie veel meer dan gewoon een zelfportret.
Al sinds 1839 maken mensen foto’s van zichzelf, het jaar waarin Robert Cornelius de eerste zou zijn geweest die foto’s van zichzelf maakte. Bovendien portretteren schilders zichzelf ook al duizenden jaren. Het vroegst bekende gebruik van de ‘selfie’ dateert echter uit 2002 en wordt toegeschreven aan de Australiër Nathan Hope.
Maar wat definieert een selfie dan? Volgens Het Van Dale is dit een “foto die iemand van zichzelf maakt en op internet zet”. En dat is een redelijk treffende omschrijving.
Een selfie wordt daarbij meestal niet genomen met een traditionele camera, maar met een apparaat dat meer communicatiemogelijkheden biedt, zoals de mogelijkheid tot het uploaden van de afbeelding naar het internet. Selfies hebben ook iets informeels. Ze worden namelijk gekenmerkt door gemak en snelheid. De selfie is eigenlijk de hedendaagse versie van het zelfportret, en past daarmee perfect in een cultuur waarin alles snel gaat.
Woorden geven een van de duidelijkste inzichten in de tijdgeest. Aan de hand ervan kunnen we namelijk bepalen wat mensen belangrijk vinden, wat de voornaamste zorgen in de wereld waren op bepaalde momenten en welke veranderingen hebben plaatsgevonden.
6. PODCAST
Podcast is ook weer een woord dat onlosmakelijk verbonden is met de opkomst van de digitale cultuur, en tevens een porte-manteauwoord. Het woord is een samensmelting van ‘iPod’ en ‘broadcast’, en verscheen voor het eerst in februari 2004, toen het door Guardian- en BBC-journalist Ben Hammersley werd gebruikt. In oktober datzelfde jaar werd het door Danny Gregoire in de audio blogging community opgenomen.
Een podcast wordt gedefinieerd als een “programma (met muziek of gesprekken) dat beschikbaar is in digitaal format en dat kan worden gedownload om overal te kunnen worden bekeken of beluisterd”. Interessant genoeg lijken alle definities zich te richten op het downloadbare aspect ervan, terwijl veel podcasts tegenwoordig gestreamd worden.
Podcasts ontstonden in een primitieve vorm rond het jaar 2000, toen audio- en videobestanden aan RSS-feeds werden gekoppeld. In de daaropvolgende jaren werd het proces gestroomlijnd en geformaliseerd. Sindsdien zijn podcasts steeds toegankelijker en populairder geworden.
Hoewel ze oorspronkelijk bedoeld waren om te downloaden, zorgde de opkomst van streaming voor een enorme groei van podcasts. In 2005 lanceerde iTunes een platform om podcasts te hosten. En binnen een jaar werd het door een hoop radiostations gebruikt om hun programma’s te verspreiden. Sindsdien hebben veel van deze netwerken hun eigen hostingplatforms gelanceerd, zoals BBC Sounds.
7. SEXTING
Sexting is ook een porte-manteauwoord, samengesteld uit ‘sex’ en ‘texting’. De Oxford University Press definieert het als “de actie of handeling waarbij seksueel getinte foto’s of berichten worden verzonden via de mobiele telefoon”.
Hoewel iedereen dit kan doen, is het vooral populair onder jongeren, met name het delen van afbeeldingen of video’s. Aangezien het een betrekkelijk nieuw fenomeen is, worstelen veel overheden nog met de vraag hoe ze met de wetgeving rond sexting om moeten gaan. Omdat het vooral door jongere mensen wordt gedaan, bestaan er serieuze bedenkingen ten aanzien van instemming. In Australië bijvoorbeeld is de leeftijd van seksuele meerderjarigheid zestien jaar, maar sexting is toegestaan vanaf achttien jaar. Er zijn zelfs gevallen bekend waarbij tieners op de lijst van zedendelinquenten werden geplaatst voor het delen van foto’s met mensen van hun eigen leeftijd.
Terug naar het woord zelf. Het werd in 2005 voor het eerst gebruikt in het Australian Telegraph Magazine. Vanaf die tijd is het steeds meer in zwang geraakt.
8. CRYPTOVALUTA
Technisch gesproken dateert dit woord uit 1991. Destijds werd het gebruikt om te refereren aan een informeel, gedecentraliseerd iets wat ten tijde van hyperinflatie de officiële munteenheid kon vervangen. Sigaretten in het Berlijn van de jaren ’30 zijn een vaak genoemd voorbeeld. Later werd het vooral gebruikt om gedecentraliseerde digitale valuta aan te duiden die vaak op blockchaintechnologie gebaseerd zijn.
In de Oxford English Dictionary staat het gedefinieerd als “een van de diverse digitale betalingssystemen die onafhankelijk van een centrale autoriteit opereren en cryptografische technieken gebruiken om transacties te controleren en verifiëren middels een unieke rekeneenheid; (ook) rekeneenheden van zo’n systeem als geheel beschouwd”. Het woord ‘cryptovaluta’ wordt ook wel afgekort tot ‘crypto’.
Het decentrale aspect van cryptovaluta is waarschijnlijk het revolutionairste eraan. Omdat het niet wordt uitgegeven of verdeeld door een centrale bank, is het in theorie een democratischere munteenheid. Ook betekent het eindige karakter van cryptovaluta dat het uiteindelijk meer als handelswaar zal gaan fungeren dan als een munt, waarbij de waarde wordt gebaseerd op vraag en aanbod, in plaats van manipulatie door centrale banken.
In zijn huidige vorm lijkt de term ‘cryptovaluta’ zijn herintrede te hebben gedaan dankzij Satoshi Nakamoto, de maker van Bitcoin, de eerste en bekendste cryptomunt.
9. EMOJI MET TRANEN VAN VREUGDE
De emoji met tranen van vreugde (en ‘emoji’ had zelf ook op deze lijst kunnen staan) is de meest gebruikte emoji op de grote social mediaplatformen. En of u het nu leuk vindt of niet, het is een communicatieve tool die tekenend is voor deze tijd.
Emoji’s zijn ontstaan in Japan. Daar bestaan ze al sinds de jaren ’90 in een of andere vorm. Pas in 2009 voegde Apple een emoji-toetsenbord aan Japanse iPhones toe. Maar ook elders ontdekte men al snel dat men deze emoji’s overal ter wereld kon gebruiken door Japanse apps te downloaden. In 2011 voegde Apple dit toetsenbord dan ook aan al zijn telefoons toe. Vanaf dat moment is het gebruik ervan wereldwijd sterk toegenomen.
Het gezicht met de tranen van vreugde werd in 2010 door het Unicode Consortium ontwikkeld. Toch bestaan er ook eerdere versies die verder teruggaan. De Oxford Dictionary riep het in 2015 daarbij uit tot woord van het jaar, wat tot veel commotie leidde.
Wat u ook van deze emoji vindt, het staat niet alleen symbool voor een belangrijk aspect van de hedendaagse cultuur, maar geeft ook een fascinerend inzicht in de veranderlijkheid van taal. Het biedt daarnaast de mogelijkheid om effectief te communiceren en gebruikelijke taalbarrières te overbruggen.
Taal is voortdurend in beweging en dat geldt nu meer dan ooit. Of u deze veranderingen nu omarmt of juist afwijst, ze zijn tekenend voor de tijd waarin we leven en die we tegemoet gaan. Terwijl de 21ste eeuw voortschrijdt, rijst de vraag welke andere termen symbool gaan staan voor het moderne leven…
